پاکستان در کوه های چاگای در بی بی دیک، 35 کیلومتری شمال دالبندیان در نزدیکی مرز افغانستان، دریاچه بایکال در غرب روسیه، جایی که لاجورد شامل سنگ مرمر دولومیت، پامیر، آمریکای جنوبی، شبه جزیره سینا و بخش هایی از ایران است
معادن لاجورد از دوران باستان تاکنون در مناطق خاصی از جهان یافت شدهاند، اما مشهورترین و باکیفیتترین لاجورد جهان از منطقه بدخشان افغانستان استخراج میشود. این معادن که قدمتی چند هزار ساله دارند، در کوههای هندوکش واقع شدهاند و از زمانهای باستان به عنوان یکی از منابع اصلی لاجورد شناخته میشدند. لاجورد بدخشان به دلیل رنگ آبی عمیق، خلوص بالا و وجود رگههای طلایی پیریت بسیار ارزشمند است. این معادن از دوران تمدن سومریها، مصریها و حتی تمدنهای باستانی ایران و هند مورد بهرهبرداری قرار گرفته و سنگهای استخراجشده از این منطقه در ساخت جواهرات و آثار هنری تاریخی استفاده میشدند.
علاوه بر افغانستان، معادن دیگری نیز در کشورهای مختلف وجود دارند، اما کیفیت لاجورد آنها معمولاً پایینتر از معادن بدخشان است. به عنوان مثال، در شیلی معادنی وجود دارند که لاجورد تولید میکنند، اما رنگ سنگهای این منطقه اغلب روشنتر است و ممکن است رگههای سفید کلسیت بیشتری داشته باشند. لاجورد شیلی به دلیل دسترسی آسانتر و قیمت پایینتر در بازار جهانی شناخته شده است، اما از نظر کیفیت و ارزش، با لاجورد بدخشان قابل مقایسه نیست. در روسیه نیز معادن لاجورد در منطقه بایکال (Slyudyanka) وجود دارند. لاجورد روسیه معمولاً رنگ آبی متوسط تا روشنتری دارد و ممکن است به دلیل رگههای سفید یا سبز رنگ آن، از کیفیت پایینتری نسبت به نمونههای افغانستان برخوردار باشد. همچنین، در مناطقی از پاکستان و تاجیکستان نیز معادن کوچکی وجود دارند که لاجورد تولید میکنند، اما این منابع در مقایسه با معادن بدخشان از اهمیت و کیفیت کمتری برخوردارند.
به طور کلی، افغانستان همچنان به عنوان منبع اصلی لاجورد باکیفیت بالا در جهان شناخته میشود. این سنگ از زمانهای باستان نه تنها در منطقه خاورمیانه، بلکه در سراسر جهان باستان به عنوان سنگی قیمتی و نماد قدرت و زیبایی مورد استفاده قرار میگرفت. اکنون نیز لاجورد بدخشان به دلیل رنگ زیبا و خلوص فوقالعادهاش در بازارهای جهانی ارزشمندترین نوع لاجورد محسوب میشود. احتمال کشف سنگ لاجورد در مناطقی وجود دارد که شرایط زمینشناسی خاصی برای تشکیل این سنگ فراهم باشد. لاجورد معمولاً در سنگهای دگرگونی تشکیل میشود، بهویژه در مناطقی که سنگهای آهکی تحت تأثیر دگرگونی مجاورتی یا ناحیهای قرار گرفتهاند. این شرایط معمولاً در نواحی کوهستانی ایجاد میشود که پوسته زمین تحت فشار و حرارت بالا تغییر شکل داده و کانیهای جدیدی مانند لازوریت (کانی اصلی تشکیلدهنده لاجورد) تشکیل میشوند. بنابراین، مناطقی که دارای کمربندهای دگرگونی و فعالیتهای زمینساختی هستند، پتانسیل کشف لاجورد را دارند.
یکی از مهمترین مناطقی که احتمال کشف لاجورد در آن بالا است، کمربندهای کوهستانی مرتبط با برخورد صفحات زمینساختی است. به عنوان مثال، رشتهکوههای هندوکش و پامیر در آسیا که شامل افغانستان، پاکستان و تاجیکستان میشوند، به دلیل شرایط زمینشناسی خاص خود، از دیرباز میزبان معادن لاجورد بودهاند. مناطقی مشابه در سایر بخشهای آسیا، مانند شمال هیمالیا، نیز ممکن است پتانسیل کشف ذخایر لاجورد را داشته باشند. همچنین، مناطقی که دارای ذخایر سنگهای آهکی و مرمری هستند و شواهدی از فعالیتهای دگرگونی در آنها مشاهده میشود، میتوانند هدف مناسبی برای اکتشاف باشند. علاوه بر آسیا، برخی مناطق دیگر جهان نیز پتانسیل کشف لاجورد را دارند. آمریکای جنوبی، بهویژه کشور شیلی، که معادن فعالی از لاجورد دارد، نمونهای از مناطقی است که شرایط زمینشناسی مناسب برای تشکیل این سنگ را دارد. همچنین، در مناطقی از روسیه، بهویژه اطراف دریاچه بایکال، و حتی بخشهایی از آفریقا که فعالیتهای زمینساختی و دگرگونی در آنها رخ داده است، احتمال کشف ذخایر لاجورد وجود دارد.
لاجورد سنگی نادر است و تنها در مناطقی خاص با شرایط زمینشناسی منحصر به فرد یافت میشود. اکتشاف آن نیازمند بررسی دقیق زمینشناسی، مطالعه سنگهای دگرگونی و انجام آزمایشهای کانیشناسی است. مناطقی که پیشتر در آنها سنگهای مشابه یا کانیهای مرتبط با لاجورد (مانند پیریت یا کلسیت) یافت شدهاند، میتوانند هدفهای مناسبی برای اکتشافات جدید باشند. معادن لاجورد در جهان بسیار اندک است و امروزه در بدخشان افغانستان، دره کوکچه در منطقه کرانومونجان و همچنین کوههای هندوکش غربی در نزدیکی سرچشمه رودخانه آمودریا از بهترین گونههای لاجوردی هستند. در جهان هنوز با روش های سنتی استخراج می شود. لاجورد افغانی از 6500 سال پیش در زمان هخامنشیان که بخشی از ایران بود مورد توجه قرار گرفته است. پاکستان در کوه های چاگای در بی بی دیک، 35 کیلومتری شمال دالبندیان در نزدیکی مرز افغانستان، دریاچه بایکال در غرب روسیه، جایی که لاجورد شامل سنگ مرمر دولومیت، پامیر، آمریکای جنوبی، شبه جزیره سینا و بخش هایی از ایران است.