فلسطین - بازار و اقتصاد فلسطین

در بازار فلسطین علی رغم چالش های منحصر به فرد موجود، فرصت های زیادی برای انجام تجارت در محل کرانه باختری و غزه وجود دارد. اقتصاد کرانه باختری به‌ویژه در سال‌های گذشته، رشد قابل قبولی را قبل از رکود اخیرش به نمایش گذاشته است. در سال 2007 پس از تسلط حماس در غزه، محدودیت های امنیتی تحمیلی توسط اسرائیل و مصر ، ورود یا خروج کالاها از بازار غزه را بسیار دشوار کرده است. بنابراین از سال 2007 اقتصاد کرانه باختری و غزه به طور قابل ملموسی از هم جدا شده اند. در سال 2020، تولید ناخالص داخلی اسمی کرانه باختری و غزه به میزان 14.02 میلیارد دلار و تولید ناخالص داخلی سرانه به میزان 2914 دلار برآورد شد. در سال 2020 بر اساس گزارشهای بدست آمده توسط اداره مرکزی آمار فلسطین، جمعیت فلسطین به 5.16 میلیون نفر می رسد که 3.09 میلیون نفر در کرانه باختری و 2.07 میلیون نفر در غزه ساکن هستند و در مجموع سی و نه درصد از کل جمعیت افراد زیر 14 سال هستند.

دولت تشکیلات خودگردان فلسطین قانون رقابت را تصویب کرده است که پس از تایید شدن توسط رئیس تشکیلات خودگردان به اجرا در خواهد آمد. بانک جهانی بکارگیری قانون رقابت جدید را اصلاحی حیاتی برای بهبود فضای کسب و کار می داند که این امر از طریق غیرقانونی ساختن تثبیت قیمت ها و اقدامات ضد رقابتی در بازار کار و تجارت صورت می گیرد. این قانون برای مقابله با شرکت‌های بزرگ خانوادگی(خصوصی) یا دولتی که بر بخش‌های خاصی در بازار فلسطین تسلط بالائی دارند، به تصویب رسیده است. بر اساس این قانون از بسیاری از بخشهای خصوصی فلسطین، به‌ویژه کسب‌وکارهای کوچک و متوسط ​​و استارت‌آپ‌ها حمایت می شود.

بررسی اجمالی بازارهای فلسطین, بیشتر بخوانید...

سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های کرانه باختری و غزه یک حوزه پیچیده و حیاتی است که می‌تواند تأثیرات عمیقی بر وضعیت اقتصادی و اجتماعی فلسطین داشته باشد. از یک سو، توسعه زیرساخت‌های حیاتی مانند سیستم‌های انرژی، آب و فاضلاب، شبکه‌های حمل‌ونقل و ارتباطات، بهبود شرایط زندگی مردم فلسطین را به همراه دارد و می‌تواند به کاهش فقر و افزایش ثبات اجتماعی کمک کند. علیرغم کاهش اخیر در سرمایه گذاری های کلی صورت گرفته در کل کشور، همچنان فرصت هایی برای پیمانکاران آمریکایی بوجود می آید. بین سال های 1994 تا 2017، آژانس توسعه بین المللی ایالات متحده (USAID) بر اساس ماموریت خود درکرانه باختری و غزه بیش از 5.5 میلیارد دلار کمک اقتصادی به فلسطینی های ساکن این بخش ها ارائه کرده اند. چنین برنامه های USAID در سال 2019 متوقف شد، اما در سال 2021 مجدداً راه اندازی شد.

چالش‌های قابل توجهی در این مسیر وجود دارد. ناآرامی‌های سیاسی و امنیتی بین اسرائیل و فلسطین یکی از موانع جدی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و توسعه زیرساخت‌ها است. همچنین، محدودیت‌های تجاری و اقتصادی تحمیل شده از سوی اسرائیل و جامعه بین‌المللی بر روی فلسطین، شرایط را برای سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی دشوارتر می‌کند. علاوه بر این، وجود ساختارهای اداری پیچیده و گاهی ناکارآمد می‌تواند روند توسعه زیرساخت‌ها را کند کند. ضرورت سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها به وضوح احساس می‌شود، به ویژه در شرایط چالش‌زای جدید از جمله تغییرات آب و هوایی و نیاز به تأمین منابع انرژی پایدار. حمایت‌های مالی و تکنیکی بین‌المللی و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای می‌تواند نقش کلیدی در اجرای پروژه‌های زیرساختی در کرانه باختری و غزه ایفا کند. ایجاد شرایط سرمایه‌گذاری شفاف و اطمینان‌بخش در این مناطق نه تنها برای بهبود وضعیت زندگی مردمان آنجا ضروری است، بلکه می‌تواند بستری برای صلح و ثبات پایدار ایجاد کند.

سرمایه گذاری در زیرساخت های کرانه باختری و غزه, بیشتر بخوانید...

تجارت و همکاری اقتصادی بین کشورهای عضو اتحادیه اروپا و فلسطین می‌تواند به عنوان یک ابزار مهم برای توسعه اقتصادی و بهبود شرایط زندگی در سرزمین‌های فلسطینی نقش‌آفرینی کند. اتحادیه اروپا یکی از بزرگ‌ترین شرکای تجاری فلسطین است و حمایت‌های اقتصادی و مالی زیادی را به این مناطق ارائه می‌دهد. از طریق توافق‌نامه‌های تجاری و کمک‌های توسعه‌ای، اتحادیه اروپا سعی دارد به تقویت توانمندی‌های اقتصادی فلسطین و گسترش ظرفیت‌های اشتغال‌زایی در این مناطق کمک کند. در سال 1997 توافقنامه ی انجمن موقت در مورد تجارت و همکاری بین جامعه اقتصادی اروپا (EEC؛ سلف اتحادیه اروپا) و سازمان آزادیبخش فلسطین (PLO) به نمایندگی از تشکیلات خودگردان فلسطین (PA) منعقد شد. –در این توافق نامه دسترسی رایگان به بازارهای اتحادیه اروپا برای ارائه و فروش کالاهای صنعتی فلسطین و کاهش تدریجی تعرفه ها بر صادرات اتحادیه اروپا به فلسطین طی پنج سال شرح داده شده است. در 1 ژانویه 2012 توافقنامه آزادسازی بیشتر محصولات کشاورزی همچنین محصولات کشاورزی فرآوری شده، ماهی و محصولات شیلاتی لازم الاجرا شد.

علاوه بر تجارت، اتحادیه اروپا به حمایت از برنامه‌های توسعه‌ای در مناطق فلسطینی نیز متعهد است. این برنامه‌ها شامل پروژه‌هایی در زمینه آموزش، بهداشت، ایجاد زیرساخت‌ها و تقویت نهادهای دولتی است. هدف اصلی این همکاری‌ها افزایش کارایی و شفافیت نهادهای داخلی فلسطین و ارتقاء سطح زندگی مردم است. اتحادیه اروپا همچنین به دنبال تقویت حمایت‌های سیاسی برای دستیابی به یک راه‌حل صلح‌آمیز و دایمی میان اسرائیل و فلسطین است که این خود نشان‌دهنده توجه به ابعاد سیاسی همکاری‌ها نیز می‌باشد. در نهایت، تقویت همکاری‌های اقتصادی و تجاری بین اتحادیه اروپا و فلسطین می‌تواند به عنوان عاملی مؤثر در کاهش تنش‌های موجود و حرکت به سوی یک توسعه پایدار و صلح دایمی در منطقه عمل کند. این همکاری‌ها نه تنها به نفع فلسطینی‌هاست بلکه می‌تواند ثبات بیشتری را در کل منطقه فراهم آورد.

تجارت و همکاری بین جوامع اقتصادی اروپایی و فلسطین, بیشتر بخوانید...

سیاست‌های تجاری و دسترسی به بازار فلسطین با توجه به موقعیت جغرافیایی و شرایط سیاسی ویژه‌ای که در این منطقه حاکم است، دارای پیچیدگی‌های خاصی می‌باشد. کنترل گذرگاه‌ها و نقاط ورود توسط اسرائیل تأثیر مستقیمی بر واردات و صادرات فلسطین دارد و می‌تواند به منظور اعمال فشار سیاسی یا حفظ امنیت، محدودیت‌هایی اعمال کند. این امر باعث می‌شود که تجارت فلسطین با چالش‌های متعددی از جمله تأخیر در حمل و نقل و افزایش هزینه‌های تجاری روبرو شود. در سال‌های اخیر، تلاش‌هایی برای بهبود دسترسی به بازارهای بین‌المللی صورت گرفته است. یکی از این تلاش‌ها، توسعه توافق‌نامه‌های تجاری با کشورهای مختلف و به ویژه با اتحادیه اروپا است که به فلسطین مزایای تجاری خاصی ارائه می‌دهد. اتحادیه اروپا به عنوان یکی از بزرگ‌ترین شرکای تجاری فلسطین، دسترسی ترجیحی به بازارهای خود برای کالاهای فلسطینی را فراهم می‌آورد. این دسترسی ترجیحی شامل معافیت از تعرفه‌های گمرکی برای بسیاری از محصولات است که می‌تواند به افزایش رقابت‌پذیری کالاهای فلسطینی در بازارهای اروپایی کمک کند.

توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل و لجستیک در داخل فلسطین برای بهبود دسترسی به بازارها اهمیت دارد. با این که امکانات موجود به دلیل محدودیت‌های مختلف کافی نیستند، تلاش برای بهبود مسیرهای حمل و نقل و نقاط مرزی می‌تواند کمک کند تا صادرات کالاهای فلسطینی روان‌تر و با هزینه‌های کمتری انجام شود. در داخل، بهبود شرایط تولید و استانداردهایی که کالاها باید برای ورود به بازارهای جهانی رعایت کنند نیز ضروری است. همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی و همچنین حمایت از سیاست‌های تجاری فلسطین با هدف ایجاد یک اقتصاد پایدار و خودکفا می‌تواند بر بهبود دسترسی به بازارها و توسعه اقتصادی کمک کند. این امر نه تنها توسعه اقتصادی و اجتماعی جامعه فلسطین را تسهیل می‌کند، بلکه می‌تواند به ثبات منطقه‌ای نیز یاری رساند.

سیاستهای تجاری و دسترسی به بازار فلسطین, بیشتر بخوانید...

فلسطین عمدتاً سیمان، فلزات اساسی، آهن و فولاد، غذا و نوشیدنی، مبلمان، پلاستیک و محصولات لبنی صادر می کند. شریک اصلی صادرات فلسطین اسرائیل است (بیش از 80 درصد از کل صادرات). فلسطین عمدتاً نفت، غذا، سبزیجات، ماشین آلات، فلزات، وسایل نقلیه، مواد شیمیایی، محصولات دامی، نوشیدنی و نمک وارد می کند. شریک اصلی واردات فلسطین اسرائیل است (بیش از 70 درصد کل واردات). دیگر شرکای وارداتی عبارتند از چین، ترکیه، آلمان، ایتالیا، فرانسه و ایالات متحده. ‏

اصلاحات انجام شده در سال 2014 توسط تشکیلات خودگردان فلسطین در مورد قانون ترویج سرمایه‌گذاری، تمرکز را از پروژه‌های صنعتی فراهم‌ شده بر روی تامین سرمایه‌های کلان برای افزایش میزان اشتغال، توسعه سرمایه انسانی، افزایش صادرات، و تامین منابع محلی ماشین‌آلات و مواد خام متمرکز شده اند، اگرچه فرمان ریاست جمهوری این نوع تعدیل ها را به تصویب رسانده است، اما مشوق های ویژه ای که در این راستا قرار است ارائه شود هنوز در حال تنظیم و بررسی است. این اصلاحات، پروژه‌های گردشگری و کشاورزی را با صنایع واجد شرایط جایگزین کرده و طرح‌های توسعه املاک و مستغلات را که از بخش صنایع حذف کرد که قرار است مجددا از طریق ارائه مشوق‌ها ترویج شوند.

واردات و صادرات فلسطین, بیشتر بخوانید...

نحوه حمل و نقل بار در فلسطین تحت تأثیر چندین عامل کلیدی قرار دارد که باعث می‌شود این فرایند با چالش‌های ویژه‌ای روبرو شود. اولین و مهم‌ترین عامل، کنترل شدید اسرائیل بر گذرگاه‌ها و نقاط مرزی است. این کنترل بر جریان ورود و خروج کالاها تأثیر مستقیم داشته و اغلب به تأخیر در ترخیص کالاها و افزایش هزینه‌های حمل و نقل منجر می‌شود. محدودیت‌های امنیتی اعمال شده توسط اسرائیل، همراه با روال‌های پیچیده گمرکی، سبب می‌شود که فرآیند انتقال بارها به کندی و دشواری صورت گیرد. یکی دیگر از چالش‌های مهم، محدوده جغرافیایی و تجزیه‌شدگی سرزمین‌های فلسطینی مانند کرانه باختری و نوار غزه است. این مناطق به طور جغرافیایی از هم جدا شده‌اند و به دلیل وجود نقاط کنترل متعدد و محدودیت‌های حرکتی بین این دو، تعامل مؤثر بین آنها دشوار است. چنین شرایطی هزینه‌های حمل و نقل را افزایش داده و برنامه‌ریزی لجستیکی را پیچیده می‌کند. گذرگاه‌های محدود به سمت نوار غزه، که تحت محاصره قرار دارد، به‌ویژه در تأمین کالاهای اساسی و مواد اولیه با محدودیت‌های شدیدتری روبرو هستند.

در داخل سرزمین‌های فلسطینی، زیرساخت‌های حمل و نقل نیز محدود و توسعه نیافته است. جاده‌ها و شبکه‌های حمل و نقل به علت کمبود بودجه و موانع سیاسی به طور کامل توسعه نیافته‌اند که این خود به نوبه‌ی خود مشکلات حمل و نقل داخلی را افزایش می‌دهد. وسایل حمل و نقل عمومی ناکافی و تراکم در مسیرهای اصلی، به ویژه در مناطق شهری مانند رام‌الله و نابلس، می‌تواند باعث تاخیرهای اضافی و مشکلاتی در توزیع کالاها شود. با وجود این چالش‌ها، تلاش‌های بین‌المللی برای بهبود زیرساخت‌های حمل و نقل و تسهیل در انتقال کالاها انجام شده است. کمک‌های مالی و پروژه‌های توسعه‌ای از سوی سازمان‌های بین‌المللی و کشورهای اهداکننده برای توسعه سیستم‌های حمل و نقل و بهبود کارآیی لجستیک در منطقه در جریان است. توانمندسازی این بخش می‌تواند به افزایش کارآیی اقتصادی و کاهش هزینه‌های تجاری کمک کند و باعث بهبود شرایط زندگی در سرزمین‌های فلسطینی شود.

نحوه حمل و نقل بار در فلسطین, بیشتر بخوانید...