تولید آمونیاک در خاورمیانه - 1 میلیون تن از 12

به دلیل اهمیت آمونیاک در کشاورزی و صنعت پتروشیمی، تجارت این ماده در کشورهای خاورمیانه به یکی از ارکان اقتصادی آن منطقه تبدیل شده است و پیش‌بینی می‌شود که با توجه به گسترش زیرساخت‌ها و افزایش تقاضا در بازار جهانی، این روند همچنان ادامه یابد. کشورهای خاورمیانه به دلیل دارا بودن منابع غنی از گاز طبیعی، یک موقعیت استراتژیک برای تولید آمونیاک دارند که به عنوان یکی از مهم‌ترین مواد شیمیایی در جهان شناخته می‌شود. این منطقه به دلیل وجود منابع انرژی فراوان و هزینه‌های پایین تولید، به یکی از قطب‌های اصلی تولید آمونیاک در دنیا تبدیل شده است. تولید آمونیاک در کشورهای غرب آسیا (خاورمیانه) از نظر تجارت مواد شیمیایی نقش مهمی در اقتصاد این منطقه ایفا می‌کند. این فرآیند به‌ویژه برای تأمین نیازهای صنایع کشاورزی و پتروشیمی در سطح جهانی حیاتی است.

عمده تولیدکنندگان آمونیاک در خاورمیانه کشورهایی نظیر ایران، قطر، عربستان سعودی، و امارات متحده عربی هستند که از منابع گاز طبیعی خود برای تولید این ماده شیمیایی استفاده می‌کنند. فرایند تولید آمونیاک معمولاً از طریق تبدیل نیتروژن موجود در هوا و هیدروژن به آمونیاک با استفاده از فرآیند هابر-بوش صورت می‌گیرد، که به مقادیر زیادی انرژی و مواد اولیه نیاز دارد. گاز طبیعی به‌عنوان اصلی‌ترین منبع هیدروژن در این فرآیند در نظر گرفته می‌شود. این ماده در صنایع پتروشیمی نیز برای تولید مواد اولیه‌ای مانند اوره و متانول مورد استفاده قرار می‌گیرد. کشورهای خاورمیانه به دلیل دسترسی به گاز ارزان، قادر به تولید آمونیاک با هزینه کمتر از بسیاری از کشورهای دیگر هستند. این مزیت رقابتی به این کشورها کمک کرده است تا نه تنها نیاز داخلی خود را تأمین کنند، بلکه آمونیاک تولیدی خود را به بازارهای جهانی صادر نمایند.

با توجه به منابع طبیعی و گاز متان در خاورمیانه، چند سالی است که شاهد تولید آمونیاک در منطقه هستیم. برای تولید آمونیاک از هشت کاتالیزور آهنی و غیر آهنی استفاده می شود. در حال حاضر پتروشیمی های تولید کننده آمونیاک کاتالیست های مورد نیاز را از کارخانه های معتبر خارجی تامین می کنند. تولید آمونیاک در پروژه های پتروشیمی از نظر اقتصادی جذاب به نظر می رسد. منطقه خاورمیانه 9.1 میلیون تن از 12.9 میلیون تن آمونیاک خود را به اوره، 525000 تن به آمونیوم فسفات، 300000 به نیترات آمونیوم و 287000 تن را به اسید استیک تبدیل می کند. سه کشور ایران، عربستان سعودی و قطر تولیدکنندگان اصلی این محصول در این منطقه هستند. عربستان با ظرفیت 3 میلیون و 500 هزار تن، ایران با 2 میلیون و 900 هزار تن و قطر با 2 میلیون و 800 هزار تن در رتبه های اول تا سوم تولید آمونیاک در منطقه قرار دارند.

خاورمیانه به دلیل قیمت مناسب گاز و برخورداری از موقعیت استراتژیک یکی از مهمترین قطب های تولید آمونیاک در جهان است. ایران در حال حاضر با استفاده از منابع گازی و برنامه ریزی استراتژیک دومین تولیدکننده بزرگ آمونیاک در خاورمیانه پس از عربستان سعودی است. اگرچه ایران مزیت نسبی دیگری نسبت به رقیب خود عربستان سعودی دارد که خوراک اصلی واحدهای تولیدی آن یعنی منابع گازی است. در حال حاضر بیش از 15 میلیون تن از این محصول در خاورمیانه تولید می شود که بیش از 5 میلیون تن آن مصرف داخلی و حدود 10 میلیون تن صادر می شود. از سوی دیگر باید توجه داشت که بین تولید اوره و افزایش محصولات کشاورزی رابطه مستقیم و متقابلی وجود دارد. با توجه به افزایش جمعیت جهان و مصرف کودهای شیمیایی در حجم قابل توجهی، تقاضا برای این محصول سالانه افزایش می یابد.

کشورهای خاورمیانه از طریق سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های تولید و حمل‌ونقل مواد شیمیایی، توانسته‌اند موقعیت خود را در بازار جهانی تثبیت کنند. بنادر بزرگ و امکانات حمل‌ونقل مناسب در این منطقه، باعث می‌شود که صادرات آمونیاک به راحتی به کشورهای مختلف، به ویژه در آسیا، اروپا و آمریکای شمالی انجام شود. در نتیجه، این منطقه به یکی از مراکز عمده تجارت آمونیاک تبدیل شده است. یکی از مشکلات عمده تولید آمونیاک در کشورهای خاورمیانه به وابستگی بالای این صنعت به منابع انرژی فسیلی و گاز طبیعی برمی‌گردد. تغییرات در قیمت جهانی گاز یا تغییرات اقلیمی می‌تواند تأثیرات زیادی بر هزینه‌های تولید آمونیاک داشته باشد. همچنین، کشورهای این منطقه در تلاشند تا روندهای زیست‌محیطی و انرژی‌های تجدیدپذیر را برای کاهش اثرات منفی تولید آمونیاک مورد توجه قرار دهند.