سنگ یشم چیست و چگونه تشکیل میشود؟ - آب پر از مواد معدنی محلول است

یشم، سنگی گرانبها با تاریخچه‌ای کهن، از دیرباز مورد توجه فرهنگ‌ها و تمدن‌های گوناگون بوده است. این گوهر که در دو نوع اصلی نفریت و جیدیت یافت می‌شود، نه تنها به دلیل زیبایی و تنوع رنگی خود، بلکه به خاطر خواص منحصر به فردش در صنایع مختلف، جایگاه ویژه‌ای در تجارت بین‌الملل یافته است. یشم عمدتاً در مناطق دگرگونی زمین و در شرایط فشار و دمای بالا شکل می‌گیرد. فرآیند تشکیل آن شامل تغییرات شیمیایی و فیزیکی سنگ‌ها در طی میلیون‌ها سال است که منجر به ایجاد بلورهای سخت و مقاوم می‌شود. این استحکام و دوام، یشم را به ماده‌ای ارزشمند در ساخت ابزار، زیورآلات و اشیاء تزئینی تبدیل کرده است.

یشم یک ماده معدنی است که در برخی فرهنگ ها به عنوان جواهر و زیور استفاده ‌می‌شود و بیشتر به خاطر گونه‌های سبز آن معروف است، اگرچه به طور طبیعی در رنگ‌های دیگر نیز به ویژه زرد و سفید دیده می‌‌شود. یشم می‌‌تواند به یکی از دو کانی سیلیکات مختلف اشاره داشته باشد: نفریت (سیلیکات کلسیم و منیزیم در گروه کانی‌های آمفیبول) یا جیدیت (سیلیکات سدیم و آلومی‌نیوم در گروه کانی‌های پیروکسن). این دو جواهر تا اواسط قرن بیستم از یکدیگر قابل تشخیص نبودند، زمانی که دانشمندانی که در حال مطالعه یشم بودند، دو ترکیب ‌شیمیایی  مجزا را کشف کردند.

یشم در واقع دو نوع سنگ دگرگونی است، جیدیت و نفریت، که تقریباً یکسان به نظر می‌‌رسند. دانشمندان ‌می‌توانند با استفاده از آزمایشات ‌شیمیایی  و اشعه ایکس آنها را از هم تشخیص دهند. مانند کوارتز، جیدیت و نفریت هر دو زنجیره ای از اتم‌های سیلیکون و اکسیژن هستند. جیدیت و نفریت کانی هایی هستند که از طریق دگرگونی تشکیل ‌می‌شوند. آنها بیشتر در سنگ‌های دگرگونی مرتبط با مناطق فرورانش یافت ‌می‌شوند. فرورانش، بیشتر نهشته‌های جیدیت و نفریت را در امتداد حاشیه‌های مرزهای همگرای فعلی یا زمین‌شناسی باستانی که شامل لیتوسفر اقیانوسی است قرار می‌‌دهد. هنگا‌می‌که یک صفحه تکتونیکی فرو ‌می‌نشیند، یا در زیر صفحه دیگری فرو می‌‌رود، سنگ‌ها و آب به داخل گوشته زمین رانده می‌‌شوند. آب فرار از امتداد شکاف‌های سنگ ها بالا ‌می‌رود. آب پر از مواد معدنی محلول است. همانطور که از میان شکاف ها جاری ‌می‌شود، یشم ازخود باقی ‌می‌گذارد و باعث مسدود شدن شکاف ها ‌می‌شود. 

یشم سبز زمردی شفاف با ارزش ترین گونه، هم از نظر تاریخی و هم در بازارامروزی است. به عنوان یشم «کوتزال»، یشم سبز روشن گواتمالا مورد توجه فرهنگ‌های آمریکایی بود، و به‌عنوان یشم «شاه ماهی»، سنگ‌های سبز رنگی از برمه به سنگ موردعلاقه دانشمندان و حاکمان امپراتوری چین پس از ۱۸۰۰ تبدیل شد. برمه (میانمار) و گواتمالا منابع اصلی سنگ یشم مدرن هستند. در ناحیه موگاونگ در ناحیه میتکینا در برمه علیا، یشم لایه‌ای را در یک بستر مارپیچ سبز تیره تشکیل داد و بیش از صد سال است که استخراج و صادر می‌‌شود. کانادا بخش عمده نفریت لاپیداری مدرن را تامین ‌می‌کند. تقریباً 70 درصد جیدیت با کیفیت گوهرهای دنیا، یکی از مواد معدنی که معمولاً به آن یشم ‌می‌گویند، از میانمار ‌می‌آید. در واقع، نیمی‌از تولید ناخالص داخلی کشور از صادرات یشم حاصل ‌می‌شود و بخش بزرگی از اقتصاد کشور را حفظ ‌می‌کند.

از معادن دورافتاده آسیا تا بازارهای لوکس اروپا و آمریکا، یشم سفری طولانی را در چرخه تجارت جهانی طی می‌کند. این سفر شامل مراحل استخراج، برش، پرداخت و تراشکاری است که هر کدام نیازمند تخصص و مهارت ویژه‌ای است. تجارت یشم، نه تنها شامل خرید و فروش مواد خام، بلکه شامل محصولات نهایی مانند جواهرات و اشیاء هنری است که به عنوان کالاهای لوکس در سطح بین‌المللی معامله می‌شوند. واردات و صادرات یشم، با در نظر گرفتن قوانین گمرکی و استانداردهای بین‌المللی، انجام می‌شود و رقابت در این بازار پررونق، بر پایه کیفیت، اصالت و طراحی محصولات است. در این میان، توجه به اصول تجارت پایدار و مسئولانه، برای حفظ منابع طبیعی و حقوق کارگران در زنجیره تأمین، از اهمیت بالایی برخوردار است.