فیروزه چیست و چگونه تشکیل میشود؟ - برخی بستر تشکیل سنگ دارند، برخی دیگر ندارند

فیروزه یک کانی مات در طیف رنگهای آبی تا سبز یافت می‌شود؛ این سنگ فسفات هیدراته مس و آلومینیوم با فرمول شیمیایی CuAl6(PO4)4(OH)8·4H2O است. فیروزه درجات ناب تر و کمیاب تری دارد که سبب ارزشمندتر شدن آن می‌شود و هزاران سال است که به دلیل رنگ منحصر به فردش به عنوان سنگ قیمتی و زینتی مورد توجه قرار گرفته است. فیروزه مانند بسیاری از جواهرات مات دیگر، با پرداختهایی که روی آن انجام می‌گیرد، ورود انواع تقلبی آن و مواد مصنوعی به بازار کم‌ارزش شده است. رنگ آبی تخم سینه سرخ یا آبی آسمانی فیروزه ایرانی استخراج شده در نزدیکی شهر نیشابور ایران به عنوان مرجع و مبنای ارزیابی کیفیت فیروزه قلمداد می‌شود.

فیروزه یکی از گوهرسنگ‌های ارزشمند و زیبا است که از دوران باستان مورد توجه قرار گرفته و در فرهنگ‌های مختلف به عنوان نمادی از خوشبختی، آرامش و قدرت معنوی شناخته شده است. این سنگ، که بیشتر در رنگ‌های آبی و سبز دیده می‌شود، در حقیقت یک کانی فسفاته است که ترکیب اصلی آن مس و آلومینیوم می‌باشد. در دمای پایین و در شرایط خاص زمین‌شناسی، این کانی به صورت فیروزه شکل می‌گیرد.

تشکیل فیروزه در طبیعت فرآیند پیچیده‌ای است که به عوامل مختلفی از جمله ترکیب شیمیایی، شرایط آب و هوایی و فعالیت‌های آتشفشانی بستگی دارد. در اغلب موارد، فیروزه در رگه‌های سنگی که به طور خاص دارای مس و فسفر هستند، تشکیل می‌شود. به‌طور معمول، این فرآیند در مناطقی که دارای فعالیت‌های آتشفشانی هستند و غنی از مس، فسفر و دیگر مواد معدنی هستند، اتفاق می‌افتد. در این شرایط، محلول‌های آبی که شامل یون‌های مس و فسفات هستند به داخل ترک‌ها و رگه‌های سنگ‌های مختلف نفوذ کرده و به تدریج از طریق تبخیر آب و واکنش‌های شیمیایی، کانی فیروزه تشکیل می‌شود.

در این فرآیند، حضور آلومینیوم نیز ضروری است، زیرا این عنصر به عنوان یک ماده کاتالیزگر در تشکیل ساختار بلوری فیروزه نقش دارد. به علاوه، فیروزه به طور طبیعی به دلیل وجود مقادیر کمی از عناصر دیگر مانند آهن، روی و منگنز در ترکیب خود، رنگ‌های مختلفی را به نمایش می‌گذارد. رنگ آبی فیروزه معمولاً به دلیل وجود مس است، در حالی که رنگ سبز آن بیشتر به علت ترکیب آهن با مس و دیگر مواد معدنی است.

رسوبات فیروزه احتمالاً به بیش از یک روش تشکیل می شوند. با این حال، شکل گیری فیروزه معمولی با رسوب هیدروترمال سولفیدهای مس آغاز می شود. این امر زمانی اتفاق می‌افتد که سیالات گرمابی، مس را از یک سنگ میزبان فروشويي می‌کنند، که معمولاً یک گدازه راني سنگ کالک آلکالن با محتوای سیلیس متوسط ​​تا زیاد است که نسبتاً اکسید شده است. مس به شکل غلیظ‌تری به‌صورت پورفیری مس دوباره رسوب می‌کند که در آن رگه‌های سولفید مس، درز ها و شکستگی‌های سنگ را پر می‌کنند. رسوب گذاری بیشتر در ناحیه دگرسانی پتاسیم صورت می گیرد که با تبدیل فلدسپات موجود به فلدسپات پتاسیم و رسوب کوارتز و میکا در دمای 400-600 درجه سانتی گراد (752-1112 درجه فارنهایت) مشخص می‌شود.

فیروزه از سایه های مختلف آبی تا سایه های سبز را در بر می‌گیرد. برخی بستر تشکیل سنگ دارند، برخی دیگر ندارند. حتی خود این بسترها از نظر رنگ و الگو بسیار متفاوت است. برای کمک به شناسایی بهتر آنها، اجازه دهید به چند نوع مختلف فیروزه بپردازیم که به خوبی شناخته شده اند و به طور روزانه با آنها سروکار داریم. فیروزه درجه یک طبیعی بسیار نادر است و به نظر می‌رسد کمتر از 1٪ فیروزه معدنی در حال تولید باشد. این امر، فیروزه کینگمن طبیعی با درجه بالا را بسیار ارزشمند می‌کند، به‌ویژه زمانی که به کابوشن‌های کینگمن اسپایدروب فیروزه‌ای با درجه بالا ، برش داده شوند.

این سنگ در درجه های ناب تر کمیاب و ارزشمند است و هزاران سال است که به دلیل رنگ منحصر به فردش به عنوان سنگ قیمتی و زینتی مورد توجه قرار گرفته است. مصریان باستان فرعون های خود را با جواهرات فیروزه ای دفن می کردند و ایرانیان این ماده معدنی را با پیروزی و تقدس مرتبط می‌دانستند بومیان سنتی آمریکا، از جمله آزتک ها و مایاها در جنوب، آن را وسیله ارتباط با ارواح، ارمغان آورخوش شانسی، محافظت، ارتباط با جهان ارواح و شفا می دانستند. فیروزه می‌تواند به صورت توده‌های رگه‌ای، در داخل شکاف‌ها و فضاهای باز سنگ‌ها، یا به‌عنوان پوشش‌هایی در سطح سنگ‌های مادر به وجود آید. این سنگ‌ها معمولاً در مناطقی با آب و هوای خشک و گرم یافت می‌شوند، زیرا این شرایط به تبخیر آب و تمرکز مواد معدنی کمک می‌کند. از جمله معروف‌ترین منابع فیروزه می‌توان به معادن ایران، مصر، آمریکا، چین و مکزیک اشاره کرد.