انواع روش ها برای بهبود و پردازش رنگ توپاز - تشخیص غیرممکن است

توپاز به‌طور طبیعی در رنگ‌های مختلفی یافت می‌شود، اما برای بهبود و پردازش رنگ آن در جواهرسازی، از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود تا بتوان رنگ‌های مطلوب‌تری از آن به‌دست آورد. این فرآیندها عمدتاً شامل روش‌های تغییر رنگ به‌وسیله حرارت‌دهی، تابش پرتوی و گاهی ترکیب این دو هستند. این تغییرات به دلیل خواص شیمیایی و فیزیکی سنگ توپاز، بر اساس نوع رنگ طبیعی آن و نیاز به بهبود رنگ‌سازی انجام می‌گیرند. برای انتخاب روش پردازش توپاز، عواملی مانند نوع رنگ طبیعی سنگ، هدف از تغییر رنگ و نوع بازار هدف (مثلاً برای جواهرات لوکس یا مصرف عمومی) باید در نظر گرفته شود. بسته به این عوامل، استفاده از روش‌های مختلف برای بهبود رنگ توپاز می‌تواند نتیجه‌های متفاوتی را در بر داشته باشد.

یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای بهبود رنگ توپاز، حرارت‌دهی است. در این روش، توپازهایی که به‌طور طبیعی رنگی ملایم دارند، مانند توپازهای زرد یا بی‌رنگ، تحت دمای بالا قرار می‌گیرند تا رنگ آن‌ها تغییر کند. حرارت‌دهی می‌تواند توپازهای زرد یا بی‌رنگ را به رنگ‌های آبی روشن یا آبی تیره تغییر دهد. این فرآیند معمولاً در دمای ۴۰۰ تا ۵۰۰ درجه سانتی‌گراد انجام می‌شود. در بسیاری از موارد، توپازهای بی‌رنگ به‌ویژه برای تولید توپاز آبی روشن و پرطرفدار، تحت این فرآیند قرار می‌گیرند. جالب اینجاست که توپازهای آبی که به‌طور طبیعی وجود دارند، معمولاً رنگ آبی کمرنگ یا به رنگ سبز-آبی هستند و برای رسیدن به رنگ آبی روشن مطلوب، به این روش نیاز دارند. این تغییر رنگ می‌تواند به‌طور دائم باشد و تاثیری بر ساختار فیزیکی سنگ نگذارد. معمولا راه هایی برای بهبود رنگ توپاز وجود دارد.

1. گرمایش: هدف از این کار ایجاد رنگ صورتی (در طبیعت کمیاب) از سنگ هایی است که به رنگ های زرد، نارنجی یا قهوه ای هستند. این تغییر رنگ ماندگار است و تغییر رنگ نمی دهد. تشخیص غیرممکن است.
2. تابش: هدف از این روش تولید سنگ های توپاز آبی تیره است زیرا در طبیعت این کانی به رنگ آبی کم رنگ یافت می شود. این تغییر رنگ مانند روش بالا ماندگار است و رنگ آن تغییر نمی کند، معمولاً قابل تشخیص نیست.
3. پخش رنگ در سطح سنگ (Diffusion): هدف از این روش تولید رنگ های مختلف مانند قرمز، سبز و آبی است. دوام ندارد زیرا رنگ آن روی سطح سنگ قابل تشخیص است.
4. پوشش سطحی: هدف از این روش تولید رنگ های رنگین کمانی برای توپاز آتشین است. این روش دوام ندارد و با خراش دادن سطح سنگ قابل تشخیص است.

تابش پرتوی یکی دیگر از روش‌های پردازش توپاز است. این روش به‌ویژه برای تغییر رنگ توپازهای بی‌رنگ یا زرد به رنگ آبی به‌کار می‌رود. در این روش، توپازها تحت تابش پرتوهای گاما یا ایکس قرار می‌گیرند. این تابش‌ها باعث تغییرات شیمیایی در ساختار کریستالی سنگ می‌شوند که نتیجه آن تغییر رنگ از زرد به آبی است. این تغییرات معمولاً در رنگ‌های آبی تیره‌تر، مانند توپاز آبی “لندن” یا “سوییسی” که در بازار جواهرات بسیار محبوب هستند، مشاهده می‌شود. تابش پرتو، به‌طور مشابه با حرارت‌دهی، تغییری در ساختار فیزیکی سنگ ایجاد نمی‌کند و تنها رنگ آن را تغییر می‌دهد.

یکی از ویژگی‌های جالب در پردازش توپاز، ترکیب روش‌های حرارت‌دهی و تابش پرتوی است. برای مثال، در برخی از موارد، سنگ‌های توپاز ابتدا با تابش پرتو گاما به رنگ آبی تغییر می‌کنند و سپس با حرارت‌دهی به رنگ‌های مختلف آبی یا حتی آبی-سبز تبدیل می‌شوند. این روش‌ها به‌ویژه در تولید توپازهای با رنگ‌های خاص و به‌دست آوردن طیف‌های گسترده‌تر از رنگ‌های آبی بسیار مؤثر هستند.

• توپاز آبی اصلی
  سنگ هایی که شبیه توپاز هستند یاقوت کبود مصنوعی، شیشه آبی، اسپینل مصنوعی هستند. گاهی توپاز را با سنگ هایی مانند سیترین، آکوامارین، تورمالین، کوارتز قهوه ای (کوارتز دودی) اشتباه می گیرند. گاهی مشاهده می شود که سیترین به عنوان توپاز برزیلی به فروش می رسد!
• توجه داشته باشید که وقتی سنگ کوارتز گرم می شود، می تواند تغییر رنگ داده و رنگ های تقلیدی سبز، زرد و غیره تولید کند و آن را به عنوان توپاز اصلی و طبیعی در بازار بشنوید. توپاز طلایی معمولا قیمت بالاتری دارد و بهتر است توپاز طبیعی بخرید. بنابراین از فروشنده درخواست کنید 
• شناسایی این سنگ! 
  جواهری معروف به نام براگانزا با وزن 1.640 قیراط تصور می شد که الماس بزرگ و منحصر به فردی باشد. اما بعدا معلوم شد توپاز بی رنگ است!
• توپاز سفید طبیعی خشن سنگ های قیمتی توپاز
  بی رنگ که برای آبی شدن استخراج می شوند عمدتاً از نیجریه و سریلانکا می آیند. بیش از 99 درصد از توپازهای آبی امروزی نتیجه گرم کردن گونه های بی رنگ هستند. سیر آبی "سوپر" یا "سوئیسی" در طبیعت وجود ندارد. این سنگ های قیمتی ابتدا با رنگ آمیزی به توپاز بی رنگ قهوه ای می شوند و سپس در اثر حرارت به رنگ آبی پایدار تبدیل می شوند.
• انگشتر توپاز آبی سوئیسی
  جالب است بدانید توپاز قهوه ای در زیر نور خورشید مقدار قابل توجهی از رنگ خود را از دست می دهد. رنگ بیشتر گونه‌های صورتی با عملیات حرارتی سنگ‌های گیلاسی ایجاد می‌شود و به آن‌ها توپاز صورتی یا آتش‌زده می‌گویند. نوع بی رنگ می تواند به روش Aqua Aura (رسوب بخار طلا برای پوشش سبز-آبی) باشد.

پردازش‌های دیگر نیز برای بهبود رنگ توپاز وجود دارند. یکی از این روش‌ها، پردازش سطحی است که معمولاً برای تقویت شفافیت یا درخشندگی سنگ‌های توپاز به‌کار می‌رود. در این روش، سطح سنگ با استفاده از مواد خاصی صاف می‌شود تا درخشندگی و شفافیت بیشتری داشته باشد. همچنین در برخی موارد از آبکاری یا روش‌های مشابه برای بهبود ظاهر و کیفیت سطح سنگ استفاده می‌شود. این نوع پردازش‌ها بیشتر برای سنگ‌های توپاز با رنگ‌های کم‌رنگ یا کم‌کیفیت به‌کار می‌روند تا آن‌ها را جذاب‌تر و مناسب‌تر برای جواهرسازی کنند.

توجه به خطرات و محدودیت‌ها نیز از جنبه‌های مهم پردازش توپاز است. برخی از روش‌های بهبود رنگ می‌توانند باعث تغییرات در ساختار فیزیکی سنگ شوند. به‌عنوان مثال، حرارت‌دهی ممکن است باعث ترک‌خوردگی یا کاهش شفافیت برخی از سنگ‌ها شود، به‌ویژه اگر توپاز پیش از این دارای نقص‌های داخلی یا سطحی باشد. همچنین، تابش پرتوی، اگر به‌طور نادرست انجام شود، می‌تواند باعث ایجاد تغییرات غیرقابل پیش‌بینی در رنگ و ساختار سنگ گردد. بنابراین، باید مراقب بود که این فرآیندها توسط متخصصین با تجربه و با دقت انجام شوند تا هیچ آسیب ساختاری به سنگ وارد نشود.