قیر چگونه کشف شد؟ - بقایای آن در مجموعه تاریخی تخت جمشید دیده می شود

قیر از زمان های قدیم و در زمان سومری ها، آشوری ها و حتی بسیاری از تمدن های پیشین به عنوان یک ماده ضد آب استفاده می شده است. قیر از قدیم الایام و در زمان سومری ها، آشوری ها و حتی بسیاری از تمدن های پیشین به عنوان عایق رطوبتی استفاده می شده است و بیشتر در ساخت و عایق سازی کشتی ها در برابر نفوذ آب و غرق شدن استفاده می شده است. همچنین در مصر و یونان باستان از قیر برای مومیایی کردن اجساد و همچنین مجسمه ها و تزئینات و حتی در جنگ ها برای دفاع از دشمن در دروازه شهرها استفاده می شد. کشف قیر به‌عنوان یک ماده طبیعی و کاربردی به تاریخ‌های بسیار دور بازمی‌گردد. در واقع، قیر به‌عنوان یکی از مواد اولیه موجود در طبیعت، به‌طور خودجوش در برخی مناطق زمین، مخصوصاً در نقاطی که منابع نفتی و گاز طبیعی وجود دارند، کشف شده است. این ماده از دیرباز در بسیاری از تمدن‌های باستانی شناخته شده بود و استفاده‌هایی در ساخت و ساز و حفاظت از ساختمان‌ها داشت.

اولین نشانه‌های استفاده از قیر به تمدن‌های باستانی مانند سومریان، مصریان و بابل بازمی‌گردد. برای مثال، در حدود ۴۰۰۰ سال پیش، مصریان از قیر برای مومیایی کردن اجساد و همچنین در ساخت هرم‌ها و دیگر بناهای عظیم خود استفاده می‌کردند. همچنین، قیر به‌عنوان یک ماده چسباننده در ساخت جاده‌ها و استحکامات دفاعی نیز در بین تمدن‌های باستانی استفاده می‌شده است. این امر نشان می‌دهد که انسان‌ها به طور شهودی به ویژگی‌های چسبندگی و ضدآبی قیر پی برده بودند و از آن بهره‌برداری می‌کردند. با پیشرفت علم و تکنولوژی، فرآیند استخراج قیر از منابع طبیعی و پالایش آن به‌طور صنعتی آغاز شد. کشف قیر به‌عنوان یک محصول تجاری، به‌ویژه در دوران پس از انقلاب صنعتی و رشد صنایع ساختمانی و حمل و نقل، اهمیت بیشتری پیدا کرد. در این دوران، دانشمندان و مهندسان توانستند فرآیندهای پالایش نفت و استخراج قیر را به شکل بهینه‌تری انجام دهند و به‌این‌ترتیب استفاده از قیر در ساخت و ساز جاده‌ها، آسفالت خیابان‌ها و حتی در ساخت تجهیزات و عایق‌ها گسترش یافت.

استفاده ثبت شده از قیر به حدود 3800 سال پیش یعنی زمان سومری ها برمی گردد. نقش قیر در ایران باستان که به (ماماتون) معروف بود نیز بسیار اساسی بود. قیر خوزستان که در زمان هخامنشیان به «ماماتون» معروف است، کاربردهای فراوانی از جمله کاربرد در ابزارسازی، ساخت ظروف با قیر، مهر زنی و زیورآلات و ... داشته و همچنین به مرور زمان این ماده دارای جنبه های مذهبی، نظامی، معماری و ... او پزشکی را یافت و در رشد و توسعه تمدن هخامنشی نقش اساسی داشت. سلسله هخامنشی از قیر برای آب بندی و آب بندی کاخ با عظمت تخت جمشید استفاده می کردند. بقایای آن در مجموعه تاریخی تخت جمشید دیده می شود. هنرمندان شوش باستان از مخلوط قیر استفاده می‌کردند و آن را حرارت می‌دادند تا ترکیبی بسیار شبیه به سنگ به دست آورند. آنها از این ماده برای ساخت اشیاء مختلف و همچنین ساخت مجسمه و فسیل استفاده می کردند.

استفاده از منابع طبیعی قیر مانند دریاچه‌های قیر در مناطقی چون "لا برا" در ونزوئلا و "تار پو" در کانادا، کشف‌های مهمی به شمار می‌روند که در اوایل قرن بیستم، توجه بسیاری از محققان و صنایع نفتی را جلب کرد. این مناطق به‌عنوان ذخایر عظیم قیر طبیعی شناخته می‌شوند که تأثیر زیادی بر توسعه صنعت قیر در دوران معاصر داشتند. کشف و استفاده از قیر به‌عنوان یک ماده صنعتی با ویژگی‌های منحصر به فرد خود، از اهمیت زیادی برخوردار شد و امروزه در بسیاری از صنایع مختلف، از راه‌سازی تا تولید مواد عایق و پوشش‌های حفاظتی، نقشی اساسی ایفا می‌کند. از این ماده ارزشمند در ترکیب با آجرهای پخته به عنوان ماستیک در ساخت معابد و ستون پل و یا سنگفرش خیابان ها و خانه ها استفاده شده است. یکی دیگر از کاربردهای این ماده بسیار ارزشمند، استفاده از آن به عنوان ماده ضد رطوبت و عامل اتصال در دستگاه های ذخیره آب بوده است.