روغن پایه روغنی است که به عنوان پایه روان کننده در نظر گرفته می شود. مهمترین جزء روانکارها از نظر حجم، روغن پایه و از نظر وزن به طور متوسط ​​بیش از نود و پنج درصد فرمولاسیون یک روان کننده است. برای استفاده در تولید روغن های خودرو و صنعتی، روغن ها و گریس ها، محصولات لاستیکی، روغن های سفید و روغن های پارافینی و غیره توصیه می شود. 

در برخی روان کننده ها (روغن های کمپرسور و هیدرولیک) 99 درصد روغن پایه روغن و تنها 1 درصد آن را مواد افزودنی تشکیل می دهد. روغن های پایه را می توان از منابع نفتی یا غیر نفتی تهیه کرد. بیشتر روغن های پایه مصرفی در جهان از نفت خام پالایش می شود. ترکیبات اصلی روغن های پایه ترکیبات پارافینیک، نفتنیک و معطر هستند.

روغن پایه مهم ترین عنصر در تشکیل روانکارها از نظر حجم است، بنابراین اعلام اینکه سهم روغن پایه در راندمان روانکار نهایی روز به روز در حال افزایش است دور از واقعیت نیست. در این رابطه می توان به روغن توربین اشاره کرد که بیش از 99 درصد آن را روغن پایه تشکیل می دهد.

روان کننده های مدرن از طیف گسترده ای از مایعات پایه و افزودنی های شیمیایی ساخته می شوند. مایع پایه عملکردهای مختلفی دارد، اما در درجه اول یک روان کننده است و لایه ای از سیال را فراهم می کند که سطوح متحرک را جدا می کند یا گرما را از بین می برد و ذرات را می پوشاند در حالی که اصطکاک را به حداقل می رساند. بسیاری از خواص روانکاری با افزودن مواد افزودنی شیمیایی خاص به مایع پایه افزایش یافته یا ایجاد می شوند.

روغن های پایه را می توان از منابع نفتی یا غیرنفتی تهیه کرد، اما بیشتر روغن های پایه دنیا از پالایش نفت ساخته می شوند. خواص روغن های پایه نفتی به نوع نفت خام و نحوه تصفیه آن بستگی دارد. بنابراین نفت نیز مانند نفت خام از مواد و ترکیبات مختلفی تشکیل شده است که اجزای اصلی آن ترکیبات پارافینی، نفتنی و معطر است.