تجارت خارجی عراق - 7٪ میلیارد، 20

در سال 2019، تولید ناخالص داخلی عراق به میزان 224.5 میلیارد دلار (نرخ ارز فعلی بازار) برآورد شده است. تولید ناخالص داخلی واقعی این کشور حدود 3.9 درصد افزایش یافته در حالیکه جمعیت کشور عراق در این سال 39 میلیون نفر است. (منبع: IMF)

در سال 2019 عراق در حال حاضر چهل و نهمین شریک تجاری بزرگ ایران با میزان 8.2 میلیارد دلار تجارت کالا (دو طرفه) است. صادرات کالا در مجموع به میزان 1.2 میلیارد دلار و واردات کالا مبلغی بالغ بر 7.0 میلیارد دلار ارزیابی شده است. در سال 2019 کسری تجاری کالاهای ایالات متحده با عراق به میزان 5.8 میلیارد دلار تخمین زده شده است. در سال 2015 بر اساس گزارش وزارت بازرگانی، میزان صادرات کالاهای ایالات متحده به کشور عراق از 11 هزار شغل موجود در این کشور حمایت و پشتیبانی کرده است.

آیا  کشور عراق دارای منطقه تجارت آزاد می باشد؟
دولت عراق در حال حاضر دارای سه منطقه آزاد تجاری در کل کشور است:

1. منطقه آزاد خورالزبیر
2.  منطقه آزاد فلافل 
3.  منطقه آزاد القیم. 

همچنین محدودیتهای ارزی در این کشور وجود نخواهد داشت و تاسیس و راه اندازی بانکداری برون مرزی در مناطق آزاد در این کشور مجاز خواهد بود. فعالیت های زیر در این مناطق عراق مجاز است:

1. فعالیت های صنعتی،
2. ذخیره سازی انرژی،
3. حمل و نقل
4. بانکداری
5. بیمه.

برای انجام این فعالیت‌ها، مشتریان ها میبایست: الف) درخواست خود را برای تایید به سازمان منطقه آزاد عراق ارسال کنند و ب) فضای فیزیکی مورد نظر خود را در منطقه ظرف 30 روز از تاریخ تصویب سازمان، اجاره و راه اندازی کنند.

درآمد حاصل از سرمایه گذاری در مناطق آزاد، از مالیات شرکت، عوارض گمرکی (هم برای صادرات و هم برای واردات)، مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر عایدی سرمایه بدست می آید. همچنین در این بخش محدودیت های ارزی وجود نخواهد داشت و بانکداری برون مرزی در این مناطق مجاز خواهد بود. با این حال، هر کالایی که برای استفاده در داخل عراق به منطقه آزاد وارد شود، مشمول عوارض بازسازی ‏‏۵ درصدی خواهد بود. در نهایت، درآمد کلیه کارمندان خارجی و مهاجر شاغل در مناطق آزاد از پرداخت مالیات معاف خواهد بود و درآمد کلیه کارکنان عراقی نیز 50 درصد معاف از مالیات خواهد بود.

از سال 2012 روابط تجاری اتحادیه اروپا با عراق بر اساس توافقنامه مشارکت و همکاری اتحادیه اروپا و عراق تنظیم می شود که مبنای قانونی بین دو شریک در این توافق نامه شرح داده شده است. در واقع اتحادیه اروپا روابط تجاری نزدیکتر با عراق را بخش مهمی از بازسازی و توسعه این کشور می داند.

در سال 2020 اتحادیه اروپا چهارمین شریک تجاری بزرگ عراق است که به میزان 12.1 درصد از کل تجارت کالاهای عراق با جهان را شامل می شود. 11.3 درصد از واردات عراق از اتحادیه اروپا و 12.7 درصد از صادرات این کشور از اتحادیه اروپا بوده است.

مجموع تجارت کالا بین اتحادیه اروپا و عراق در سال 2020 بالغ بر 10.8 میلیارد یورو بوده است. ارزش واردات اتحادیه اروپا به میزان 7.3 میلیارد یورو بوده و بیشتر شامل سوخت و محصولات معدنی (7.25 میلیارد یورو، 99.3 درصد) بوده است. صادرات اتحادیه اروپا در مجموع به میزان 3.5 میلیارد یورو ارزیابی شده است. صادرات این کشور تنوع بیشتری نسبت به واردات داشته و تحت سلطه ماشین آلات و تجهیزات حمل و نقل انجام میگیرد (1.4 میلیارد یورو، 40.0%)، که پس از آن کشاورزی و مواد خام (0.7٪ میلیارد، 20.0٪) و همچنین مواد شیمیایی (20.0٪) قرار دارند. در سال 2019 به میزان 0.7 میلیارد یورو، 20.0٪ خدمات تجاری بین دو طرفه اتحادیه اروپا و عراق بالغ بر 1.27 میلیارد یورو بوده که واردات خدمات اتحادیه اروپا معادل 0.63 میلیارد یورو و صادرات 0.64 میلیارد یورو ارزیابی شده است. کل موجودی سرمایه گذاری خارجی اتحادیه اروپا در عراق در سال 2019 معادل 5.3 میلیارد یورو بوده است

بزرگترین صادرات عراق چیست؟
در سطح سیستم تعرفه چهار رقمی با ثبت کدهای هماهنگ، نفت خام با ارزش ترین محصول صادراتی عراق با میزان 80.4 درصد از کل کشور را تشکیل می دهد. در رتبه دوم، طلا (12.5 درصد) با روغن های نفتی تصفیه شده (5.8 درصد)، باقیمانده فراورده های نفتی (0.6 درصد) و گازهای نفتی (0.1 درصد) قرار گرفته اند.

بر اساس تعرفه ها همچنین کاهش یا لغو مجوزهای واردات، دولت این کشور می گوید این اقدامات برای تشویق میزان تولیدات داخلی این کشور است. در اکتبر سال 2020، شرکتهای دولتی، نمایشگاه‌ها و بخش خدمات بازرگانی عراق و بخشی از وزارت بازرگانی این کشور قراردادی با شرکت آلمانی TÜV Rheinland امضا کرد که انجام بازرسی کارخانه‌های خارج از کشور را که برای تولید چندین دسته از کالاهای مصرفی تولیدی که وارد عراق می‌شوند، تحت کنترل خود گرفت. پس از چندین ماه تاخیر، دولت این کشور طرح را اجرائی کرد که به موجب آن صادرکنندگان یا نمایندگان آنها میبایست گواهی ثبت شرکت را برای دریافت مجوز واردات دریافت کنند. این فرآیند در مقایسه با سایر بازارها که از رژیم‌های بازرسی شخص ثالث استفاده می‌کنند، بسیار سنگین و پرهزینه به نظر می‌رسد. همچنین این فرآیند تکراری از سایر فرآیندهای صدور مجوز GOI ، طاقت فرساتر است.

فساد در همه زمینه ها کاری همچنان یک مشکل مهم محسوب میشود. کنترل اقتصادی رژیم سابق عراق میراثی از تدارکات دولتی و یارانه ها به جا گذاشته که همچنان بسیاری از قیمت های بازار را مخدوش می کند. متأسفانه، خنثی کردن این میراث که از گزشته باقی مانده، یک فرآیند طولانی خواهد بود و هنوز تجار ممکن است مجبور باشند با درخواست ‏رشوه خواهی یا پرداخت رشوه از سوی مقامات دولتی در همه سطوح مقابله کنند. بر اساس قانون رفتارهای فساد خارجی ایالات متحده، شرکت های آمریکایی ممکن است از نظر قانونی از چنین درخواست هایی پیروی نکنند. عراق چندین گام برای ریشه کن کردن چنین فسادهای تجاری برداشته است. بیش از یک مقام بلندپایه دولت حکومت اسلامی به اتهام فساد با دستگیری و محاکمه عمومی روبرو شده است. با این حال، تعقیب و اجرای اتهامات فساد اداری ناهماهنگ است و اغلب رقبای سیاسی را هدف قرار می دهد.  

• صادرات کالاهای ایالات متحده به عراق در سال 2019 به میزان 1.2 میلیارد دلار بوده که 9.3 درصد (122 میلیون دلار) نسبت به سال 2018 و 32.9 درصد نسبت به سال 2009 کاهش داشته است.
• برترین دسته های صادراتی در سال 2019 عبارتند از: ماشین آلات (311 میلیون دلار)، غلات (گندم) (178 میلیون دلار)، ماشین آلات الکتریکی (152 میلیون دلار)، وسایل نقلیه (138 میلیون دلار)، و اپتیکال و پزشکی و سازها (121 میلیون دلار).
• مجموع صادرات محصولات کشاورزی ایالات متحده به عراق در سال 2019 به 231 میلیون دلار رسید. دسته بندی های صادرات داخلی پیشرو شامل: گندم (106 میلیون دلار)، برنج (72 میلیون دلار)، گوشت مرغ و محصولاتی (مثلاً تخم مرغ) (27 میلیون دلار)، درخت آجیل (8 میلیون دلار) و کاشت بذر (4 میلیون دلار) است.‎

واردات به عراق:

• عراق سی و ششمین تامین کننده بزرگ کالاهای وارداتی ایالات متحده در سال 2019 بود.
• واردات کالاهای ایالات متحده از عراق در سال 2019 به 7.0 میلیارد دلار رسید که 40.8 درصد (4.8 میلیارد دلار) نسبت به سال 2018 و 24.2 درصد نسبت به سال 2009 کاهش یافته است.
• برترین دسته‌های وارداتی (HS 2 رقمی) در سال 2019 عبارتند از: سوخت‌های معدنی (7.0 میلیارد دلار)، سایر کالاهای ویژه (بازدهی) (25 میلیون دلار)، آثار هنری و عتیقه (858 هزار دلار)، فلزات و سنگ‌های گرانبها (جواهرات) (701 هزار دلار) و سایر خاص (برآوردهای کم ارزش) (223 هزار دلار).‎
• مجموع واردات محصولات کشاورزی آمریکا از عراق در سال 2019 بالغ بر 409 هزار دلار بوده است.

تراز تجاری و سرمایه گذاری در عراق
کسری تجاری کالاهای ایالات متحده با عراق در سال  2019 به میزان5.8 میلیارد دلار بود که 44.7 درصد (4.7 میلیارد دلار) نسبت به سال 2018 کاهش یافته است. سرمایه گذاری مستقیم خارجی ایالات متحده (FDI) در عراق (سهام) به میزان 1.9 میلیارد دلار در سال 2019 بود که 1.9 درصد نسبت به سال 2018 افزایش داشته است. اطلاعاتی در مورد توزیع سرمایه گذاری مستقیم خارجی ایالات متحده در عراق تا کنون در دست نیست.‏

الزامات واردات و اسناد برای تجارت در عراق
شامل اسناد واردات و سایر الزامات برای صادرکننده گان آمریکایی و واردکننده گان خارجیست. شرکت های آمریکایی که به دنبال صادرات به عراق هستند باید از مقررات گمرکی عراق پیروی کنند. اسناد گمرکی زیر برای واردات طبق قانون گمرک شماره 23 عراق (1984) مورد نیاز است.

مراحل متعددی در قانونی کردن صورتحساب‌های تجاری و گواهی‌های مبدأ وجود دارد، از جمله دریافت مهر از اتاق بازرگانی محلی، قانونی‌سازی توسط وزیر امور خارجه در ایالتی که اسناد مبدأ آن‌ها است، تأیید اعتبار توسط وزارت امور خارجه و سپس دریافت تمبر از وابسته بازرگانی عراق در واشنگتن دی سی این مراحل در وب سایت زیر ارائه شده است: http://ico-‎dc.org/en/document-legalization/ (اسناد باید حاوی امضاهای واقعی باشد، زیرا امضای دیجیتال توسط گمرک عراق به رسمیت شناخته نمی شود). بارنامه یا سند مشابه برای ایجاد ارتباط بین محموله و قرارداد الزامی است.