اگرچه با پیشرفت فناوری و ظهور منابع انرژی تجدیدپذیر مانند نیروگاه‌های خورشیدی و بادی، استفاده از زغال سنگ به میزانی کاهش یافته است، اما هنوز در برخی کشورها و مناطق جهان، زغال سنگ به عنوان یک منبع انرژی قابل استفاده به حساب می‌آید
در دنیای امروز همچنان از زغال سنگ برای تولید انرژی استفاده می‌شود. اگرچه با پیشرفت فناوری و ظهور منابع انرژی تجدیدپذیر مانند نیروگاه‌های خورشیدی و بادی، استفاده از زغال سنگ به میزانی کاهش یافته است، اما هنوز در برخی کشورها و مناطق جهان، زغال سنگ به عنوان یک منبع انرژی قابل استفاده به حساب می‌آید. استفاده از زغال سنگ برای تولید برق و گرما به دلیل مزایای اقتصادی در برخی مناطق همچنان ادامه دارد. همچنین، برخی کشورها بر اساس منابع غنی زغال سنگ خود، همچنان به زغال سنگ به عنوان یک منبع اصلی انرژی وابسته هستند.
زغال سنگ یک منبع انرژی فسیلی است که در بسیاری از صنایع و استفاده‌های مختلف به کار می‌رود. زغال سنگ به عنوان یک منبع اصلی برای تولید برق در نیروگاه‌های حرارتی استفاده می‌شود. زغال سنگ سوختی است که با سوختن آن، بخار تولید و توربین‌های بخار را در حرکت قرار می‌دهد تا برق تولید شود. زغال سنگ به عنوان سوخت در صنایع و سیستم‌های گرمایشی مورد استفاده قرار می‌گیرد، مانند سیستم‌های گرمایش ساختمان‌ها و روش‌های گرمایش صنعتی. زغال سنگ به عنوان یک ماده اصلی در فرآیند تولید فولاد استفاده می‌شود. آن به عنوان منبع کربن برای تولید فولاد استفاده می‌شود و کمک می‌کند تا فولاد خواص مکانیکی مطلوبی را به دست آورد.
زغال سنگ از طریق فرآیند کوک‌سازی به کک تبدیل می‌شود. کک به عنوان یک ماده میانی در فرآیندهای تولید فولاد و آلومینیوم مورد استفاده قرار می‌گیرد. زغال سنگ به عنوان ماده اولیه در تولید محصولات شیمیایی مانند مواد شوینده، لاستیک، پلاستیک، رنگ‌ها و صنایع دیگر استفاده می‌شود. زغال سنگ می‌تواند به صورت شیمیایی پردازش شده و گاز سنتز تولید شود. این گازها به عنوان سوخت در صنایع و خودروهایی که با سوخت گازی کار می‌کنند، استفاده می‌شوند. زغال سنگ به عنوان منبع کربن برای فرآیند الکترولیز بوکسیت (ماده اصلی آلومینیوم) استفاده می‌شود. در حال حاضر کشورهای زیر به عنوان بزرگترین مصرف کنندگان زغال سنگ شناخته می‌شوند:
- چین به عنوان بزرگترین مصرف کننده زغال سنگ در جهان شناخته می‌شود. نیروگاه‌های حرارتی با زغال سنگ، صنعت‌های فولادسازی و فولادچکانی و سایر صنایع انرژی‌محور از زغال سنگ بهره می‌برند. با این حال، چین نیز در سال‌های اخیر تلاش‌هایی را برای کاهش وابستگی به زغال سنگ و افزایش استفاده از منابع انرژی پاک‌تر مانند خورشید و باد آغاز کرده است.
- هند در رتبه دوم قرار دارد و به عنوان یکی از بزرگترین مصرف کنندگان زغال سنگ در جهان شناخته می‌شود. استفاده از زغال سنگ در نیروگاه‌های حرارتی و صنعت‌های مختلف از جمله صنعت فولادسازی در هند رایج است.
- ایالات متحده در گذشته یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و مصرف کنندگان زغال سنگ بوده است. با این حال، در سال‌های اخیر، مصرف زغال سنگ در این کشور کاهش یافته است و از منابع انرژی پاک‌تر مانند گاز طبیعی و نیروگاه‌های بادی و خورشیدی استفاده بیشتری می‌شود.
- آلمان نیز به عنوان یکی از بزرگترین مصرف کنندگان زغال سنگ در جهان شناخته می‌شود. با این حال، در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای کاهش استفاده از زغال سنگ و انتقال به منابع انرژی پاک‌تر مانند باد و خورشید در آلمان صورت گرفته است.
استفاده از زغال سنگ در نیروگاه‌های حرارتی باعث آلودگی هوا می‌شود. سوخت زغال سنگ باعث انتشار مواد آلاینده مانند گازهای گلخانه‌ای (مانند دی‌اکسید کربن و اکسیدهای گوگرد) و ذرات معلق (مانند ذرات ریز جامد) می‌شود که به کیفیت هوا و سلامت انسان‌ها آسیب می‌رساند. فعالیت‌های مربوط به استخراج و برداشت زغال سنگ عمدتاً منجر به از بین رفتن گیاهان و جانوران محلی، نابودی مناظر طبیعی و خرابکاری زمین‌های معدنی می‌شود. این فعالیت‌ها می‌توانند منجر به از بین رفتن زادگاه‌های حیاتی برای گونه‌های مهاجر و جانوران متعدد شوند.
در فرآیندهای استخراج و پردازش زغال سنگ، ممکن است آب‌های سطحی و زیرزمینی محلی آلوده شوند. آلودگی آب با انتشار مواد آلاینده مختلف مانند فلزات سنگین و مواد شیمیایی تأثیرات زیست محیطی و بهداشتی جدی را بر روی آب‌ها و جانداران آبزی ممکن است داشته باشد. سوخت زغال سنگ حاوی کربن است که با سوختن آن دی‌اکسید کربن را به جو انتشار می‌دهد. این گاز گلخانه‌ای در بزرگنمایی اثر گلخانه‌ای موجب تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی می‌شود. مصرف زغال سنگ در حال حاضر در بسیاری از کشورها هنوز ادامه دارد. با این حال، به دلیل تأثیرات منفی زیست محیطی و تغییرات اقلیمی که به عنوان نتیجه استفاده از زغال سنگ به وجود می‌آید، تلاش‌های بسیاری در جهان برای کاهش استفاده از زغال سنگ و جایگزینی آن با منابع انرژی پاک‌تر انجام می‌شود.
بسیاری از کشورها سیاست‌ها و برنامه‌هایی را اجرا کرده‌اند تا به تدریج از زغال سنگ خارج شوند و به سمت منابع انرژی پاک و پایدار هدایت شوند. این شامل سرمایه‌گذاری در انرژی‌های بازتابنده مانند باد، خورشید، هیدروپاور و نیروگاه‌های هسته‌ای است. پیشرفت‌های فناوری در زمینه انرژی، بهبود روش‌های بازیافت زغال سنگ و افزایش استفاده از تکنولوژی‌های تمیزتر، می‌تواند در کاهش مصرف زغال سنگ نقش مهمی داشته باشد. در طول زمان منابع انرژی پاک و پایدار قابل توسعه و اقتصادی‌تر می‌شوند و احتمالاً به مرور زمان استفاده از زغال سنگ کاهش خواهد یافت. با این حال، زمان دقیقی برای متوقف شدن کامل مصرف زغال سنگ وابسته به عوامل متعددی مانند سیاست‌های دولت، توسعه فناوری‌های جایگزین و نیازهای انرژی هر کشور است.
