گمرک جمهوری اسلامی ایران یک سازمان دولتی است که مسئولیت نظارت و کنترل تجارت بین‌المللی و تردد کالاها و خدمات در مرزهای کشور را بر عهده دارد.  در سراسر ایران، مراکز گمرکی وجود دارد که به عنوان نقاط ورود و خروج کالاها و خدمات از و به کشور عمل می‌کنند. برخی از مهم‌ترین مراکز گمرکی عبارتند از: بندرعباس، بوشهر، بندر انزلی، چابهار، مرز سرو، مرز میرجاوه و مرز امام خمینی (ره). گمرک جمهوری اسلامی ایران بر اساس قوانین و مقرراتی فعالیت می‌کند که توسط سازمان ملی استاندارد ایران و سایر سازمان‌های ذی‌ربط تنظیم می‌شوند. این قوانین شامل دستورالعمل‌ها و ضوابطی برای واردات و صادرات کالاها، نحوه محاسبه و پرداخت مالیات و عوارض، نرخ‌های ارزی و سایر موارد است.

گمرک جمهوری اسلامی ایران به عنوان مرز اقتصادی کشور نقش محوری و محدودکننده ای در ورود و خروج کشور ایفا می کند. واردات و ترانزیت کالا و اخذ حقوق ورودی، حقوق گمرکی و مالیات های مربوط، الزامات فنی و تسهیل تجارت. گمرک جمهوری اسلامی ایران برای انجام وظایف قانونی خود سطوح واحدهای اجرایی مورد نیاز را بدون رعایت ضوابط و تقسیمات کشوری و ماده 1 قانون مدیریت خدمات کشوری به تناسب حجم و نوع فعالیت تعیین می کند. مأموریت های محوله توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران تهیه و پس از تایید وزیر امور اقتصادی و دارایی به تصویب هیات وزیران می رسد. گمرک جمهوری اسلامی ایران شامل ستاد مرکزی گمرک ایران و گمرکات و گمرکات اجرائی است. به شرح زیر است: 

• اعمال سیاست های دولت در زمینه صادرات و واردات و ترانزیت کالا
• تشخیص و وصول حقوق ورودی و سایر وجوه قابل دریافت قانونی توسط گمرک ایران. 
• انجام تشریفات قانونی ترخیص و تحویل کالا به صاحب یا نماینده قانونی بودن وی و بررسی مدارک ترخیص به منظور احراز شرایط ترخیص و وصول کسورات دریافتی یا استرداد مازاد بر دریافتی - کنترل و نظارت بر عبور و مرور کالا از طریق خاک کشور مقررات گمرکی در مورد معافیت ها و ممنوعیت های بخش صادرات قطعی، صادرات موقت، واردات قطعی، واردات موقت، کابوتاژ، ترانزیت داخلی کالا، نقل و انتقالات، معاملات ترخیص مرز، فروشگاه های آزاد، بسته های سیاسی و پیک و پست بین المللی و قاچاق گمرک، کالاهای متروکه و ضبط شده 
• پیش‌بینی و تأمین زیرساخت‌های مورد نیاز برای پیاده‌سازی و استقرار سامانه‌ها، رویه‌ها و روش‌های جدید مانند پنجره واحد در فعالیت‌های گمرکی x- جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل و انتشار آمار واردات و صادرات. 
• بررسی و شناخت موانع سیستم گمرکی و برنامه ریزی در حد رفع آنها. بازرسی از اقدامات و رفتار کارکنان گمرک، کشف تخلفات و ایرادات اداری آنان، بازرسی از واحدهای اجرایی گمرک و نظارت بر عملکرد آنها و ساماندهی کمی و کیفی مبادی ورودی و خروجی. و صاحب کالا با رعایت قوانین و مقررات مربوط 
• گسترش روابط بین الملل، انعقاد موافقتنامه ها و موافقت نامه های گمرکی دو و چند جانبه، 
• عضویت و تعامل فعال با سازمان های بین المللی و گمرکی با رعایت اصل هفتاد و هفتم (1) (قانون اساسی و مرتبط قوانین رعایت توصیه های سازمان جهانی گمرک، قرارداد) و موافقت نامه های منعقده یا مبادله شده در چارچوب قوانین و مقررات مربوط. 
• ابزارهای پیشرفته برای افزایش کارایی و بهبود تشریفات گمرکی
• ارائه تمهیدات لازم برای تسهیل تجارت، تشویق صادرات و گسترش عبور کالا
• تسهیل فرآیندهای گمرکی برای توسعه گردشگری
• انجام سایر وظایف گمرکی بر اساس این قانون یا آیین‌نامه

گمرک جمهوری اسلامی ایران برای سهولت‌بخشی به فرآیندهای گمرکی از سامانه‌های الکترونیکی استفاده می‌کند. این سامانه‌ها شامل سامانه مدیریت واردات و صادرات (به نام "اسپم")، سامانه نشان‌های معیار گمرکی، سامانه بررسی وضعیت گمرکی کالاها (به نام "ارزشمند") و سامانه‌های الکترونیکی مربوط به پرداخت مالیات و عوارض است. گمرک جمهوری اسلامی ایران تحت نظارت سازمان گمرک ایران است که یک سازمان دولتی است و تحت وزارت امور اقتصادی و دارایی فعالیت می‌کند. سازمان گمرک ایران مسئولیت تعیین و اجرای سیاست‌های گمرکی در کشور را دارد و تحت نظارت مستقیم وزیر امور اقتصادی و دارایی قرار دارد.